Kiểm điểm tình hình tại các địa phương cho thấy một thực trạng là trong gần 68.000 ha rừng chuyển đổi mục đích khác đến nay, diện tích trồng rừng thay thế đạt thấp, chỉ được 16.000 ha, đạt 24%.

Trong đó, khó khăn nhất là các dự án chuyển sang mục đích xây dựng công trình công cộng, diện tích rừng phải thay thế từ việc xây dựng các công trình này trên 30.000 ha nhưng mới trồng thay thế được 8,2%. Các dự án thủy điện là gần 18.000 ha, đến nay trồng rừng thay thế đạt trên 51%, các dự án chuyển sang mục đích kinh doanh là 20.000 ha, trồng thay thế được 22%.

Nguyên nhân của tình trạng này là do công tác chỉ đạo ở một số địa phương chưa thực sự quyết liệt, nhất là ở các công trình công cộng, nhiều địa phương chưa chủ động bố trí vốn NSNN để thực hiện. Nhiều chủ dự án không chủ động trong xây dựng phương án trồng rừng thay thế cũng như thực hiện nộp tiền.

Có thực tế là có dự án đã tiến hành chuyển mục đích sử dụng rừng đã lâu (từ năm 2006, 2007), đã hoàn thành dự án đầu tư và chuyển giao cho đơn vị khác tiếp quản, thậm chí nhiều ban quản lý dự án đã giải thể, nhưng nhiều chủ đầu tư không bố trí được kinh phí để trồng rừng thay thế do trước đây không xây dựng dự toán cho dự án đầu tư.

Trước tình hình này, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nêu rõ trồng rừng thay thế là một trong những giải pháp quan trọng trong chủ trương bảo vệ, phát triển rừng, bảo vệ môi trường sinh thái hướng tới phát triển bền vững. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là nhất quyết phải đảm bảo mục tiêu, kế hoạch mà Quốc hội, Chính phủ đã đề ra.

Trước khi có Nghị định 23/2006/NĐ-CP, Chỉ thị 02 của Thủ tướng Chính phủ, các chủ đầu tư, các cơ quan quản lý chưa quan tâm nhiều tới vấn đề này. Nhiều dự án vẫn triển khai thực hiện mà không có phương án trồng rừng thay thế. Vì vậy, từ nay trở  đi, các dự án mới khi phê duyệt đầu tư, báo cáo khả thi thì phải có phương án trồng rừng thay thế và bố trí quỹ đất cụ thể… Coi đây là một nội dung quyết định tính khả thi của dự án. Nếu diện tích trồng bù quá lớn hoặc không có quỹ đất thì coi như dự án này không hiệu quả về kinh tế-xã hội, không khả thi và phải xem xét loại bỏ ngay.

Phó Thủ tướng yêu cầu các dự án thủy điện đã vận hành phải nghiêm chỉnh triển khai và đảm bảo yêu cầu về diện tích trồng rừng thay thế theo đúng lộ trình và báo cáo Quốc hội trong kỳ họp tới theo chương trình giám sát dự kiến. Đối với các dự án mới hoặc sắp đưa vào cũng sẽ được rà soát, có lộ trình phương án cụ thể.

"Bộ Công Thương và Bộ NN&PTNT theo dõi việc thực hiện trồng rừng thay thế. Chủ  đầu tư nào không thực hiện thì xem xét rút giấy phép hoạt động điện lực... Các địa phương rà soát lại các dự án trước đây không có phương án trồng bù rừng, làm việc với chủ đầu tư để có lộ trình nộp tiền cho quỹ phát triển rừng, lấy từ chi phí sản xuất", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Về phần diện tích 50.000 ha dự án khác, trong đó có hơn 30.000 ha là diện tích rừng chuyển đổi mục đích xây dựng dự án công trình công cộng, Bộ KH&ĐT và Bộ Tài chính lưu ý việc bố trí vốn với lộ trình triển khai trong những năm tới, đảm bảo mục tiêu độ bao phủ rừng, tăng thêm diện tích xanh hóa, bảo đảm môi trường sinh thái.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị đẩy mạnh tuyên truyền, nhân rộng các mô hình hiệu quả, phù hợp ở một số địa phương (như Nghệ An cho lồng ghép với các dự án đang làm, chủ đầu tư hỗ trợ tiền cho một dự án trồng rừng nào đó thực hiện luôn, hoặc như Lai Châu giao khoán cho dân trồng, chủ đầu tư nộp tiền vào quỹ của địa phương để bố trí nguồn lực, phương án trồng bù...); lưu ý các dự án trồng bù phải chú trọng hơn mặt chất lượng, đảm bảo yêu cầu môi sinh chí ít là bằng và tốt hơn diện tích rừng đã bị thay thế./.